Aile Konutu Şerhi

Aile Konutu Şerhi – İzmir Avukat

Aile konutu şerhi, ailenin devamlı olarak ikametine özgülenmiş olan konutun üzerinde eşlerin tek başlarına tasarrufta bulunmalarını engelleyen şerhtir.

Türk Medeni Kanunu’nun 19. Maddesinde aile konutunun bulunduğu yere “yerleşim yeri” adı verilmiştir. Buna göre; yerleşim yeri bir ailenin sürekli kalmak niyetiyle oturduğu yerdir. Eşlerin zaman zaman oturduğu taşınmazlar (yazlık, bağ evleri gibi) aile konutu olarak sayılmamaktadır. Taşınmazın aile konutu olarak kabul edilebilmesi için evlilik birliğinin olması ve eşlerin devamlı olarak o taşınmazda oturmaları gerekmektedir. Bu nedenle, hukuken evli sayılmayan çiftlerin yaşadığı taşınmazlar aile konutu vasfı taşımamaktadır.

TMK 194. maddesi ile ailenin oturduğu konuta özel düzenlemeler ve sınırlamalar ön görmüştür. Madde 194- Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz. Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hâkimin müdahalesini isteyebilir. Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini tapu müdürlüğünden isteyebilir. Aile konutu eşlerden biri tarafından kira ile sağlanmışsa, sözleşmenin tarafı olmayan eş, kiralayana yapacağı bildirimle sözleşmenin tarafı hâline gelir ve bildirimde bulunan eş diğeri ile müteselsilen sorumlu olur.

Tapuda aile konutu şerhi bulunan taşınmaz kiralanırken dikkat edilmesi gereken nokta: Şerhin kaldırılması ya da eşlerin muvafakat vermesini sağlanmasıdır. Aile konutu üzerinde eşin rızası alınmadan yapılan işlem geçersizdir. Bu işleme karşı rızası alınmayan eş, yapılan işlemin iptali için dava açabilir. Bu bağlamda TMK 194 gereğince eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça; aile konutuyla ilgili kira sözleşmesini feshederse, geçersizliğine dair bir tespit davası açılabilir. Aile konutunu devrederse, üçüncü kişi adına tescil edilmiş tapunun iptali ile malik olan eş adına tescili için tapu iptali ve tescil davası açılabilir. Aile konutu üzerindeki hakları sınırlarsa, yapılan bu sınırlandırmanın iptali davası açılabilir.

Maddede görüldüğü üzere:

• Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutuyla ilgili kira sözleşmesini feshedemez.
• Aile konutunun tapu maliki bile olsa, bu konutu satamaz veya üzerindeki hakları sınırlayamaz.
• Aile konutu olarak kabul edilen gayrı menkulün maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutun aile konutu olduğuna dair şerh koydurabilir.

Şerh ile taşınmazın maliki olan eş, tapuda malik olarak görünmeyen eşin rızası olmadan aile konutu satıp devredemeyecek, aile konutu üzerinden kira sözleşmesi akdedemeyecek ve herhangi bir hak tesis edemeyecektir. Bu düzenlemeyle malik olan eşin mülkiyet hakkına sınırlama getirilmiştir. Diğer yandan eşin haklı sebep olmaksızın rıza göstermemesi sonucunda malik olan eş yapılacak tasarruf işlemi için hakimin müdahalesini talep edebilir. Taşınmaz üzerindeki haklardan yararlanmak için tapuda aile konutu şerhi olmalıdır. Aksi halde, söz konusu konut satıldığında alıcı iyiniyetliyse satış geçerli olacaktır.

Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?

Aile konutu olan taşınmazın tapu kaydına aile konutu şerhi koydurmak isteyen kişi:

• Aile konutu şerhi konulması talepli dilekçe,
• Taşınmaz maliki olan kişi ile evli olduğunu gösteren nüfus kayıt örneği,
• Evlilik cüzdanı,
• Muhtarlıktan alınacak olan, hakkında talepte bulunulacak konutun aile konutu olduğuna dair yazı,
• İkametgah belgesi,
• Nüfus cüzdanı aslı ve fotokopisi,

Tüm bu evrakları hazırladıktan sonra, riske girmemek adına gideceğiniz tapu ve kadastro müdürlüğü ile iletişime geçmenizi ve işlemler için ek olarak başka bilgi ve belgelere ihtiyacınız olup olmadığını öğrenmenizi tavsiye ederiz. Tapu müdürlüğüne bu taşınmazın aile konutu olduğunu ve bu hususun tapuya edilmesini istendiği bildirilecektir. Tapu sicil müdürü gerekli işlemi yapacak ve taşınmazın tapu kütüğünün şerhler hanesine ‘Aile konutudur’ kaydını düşecektir.

Aile Konutu Şerhi Nasıl Kaldırılır?

Aile konutunun korunması evlilik süresince devam edecektir. Bu süreçte koruma, mal rejimi seçiminden etkilenmeyecektir. Aile konutu koruması; evliliğin bitmesiyle (boşanma, ölüm, ayrılık) sona erecektir. Boşanma halinde bu hakkın yerini aralarında sözleşme yoksa yasal mal rejimi alacaktır. Aile konutu eğer kiralıksa, sosyo-ekonomik duruma göre hakim tarafından hangi eşin aile konutunda oturacağına karar verilecektir. Boşanma davasının sonucundaki hükme göre şerh kaldırılır. Eğer açık şekilde kaldırılmasına dair hüküm yoksa, tapu müdürlüğünce şerhin kaldırılması talebi reddedilir.

Ölüm halinde, sağ kalan eşin hakları miras ve katılma alacağıdır. Sağ kalan eş miras payı ve katılma alacağı yeterliyse bu hakları mahsup edilerek aile konutu üzerinde kendisine mülkiyet hakkı verilmesini talep edebilir. Ayrıca alacakları varsa bunları mahsup ederek oturma ve intifa hakkı talep edebilir. Aile konutundan taşınılırsa da aile konutu şerhi kaldırılabilir. Bunun için iki eşin de başvurması gerekir. Eğer ki, eşler taşınmalarına rağmen şerhi kaldırmamışlarsa, hak sahipleri şerhin kaldırılması için dava açma hakkına haizlerdir.