Tespit Davası Nedir?

Tespit Davası Nedir? – İzmir Avukat

Tespit davası bir hakkın ya da hukuki ilişkinin varlığının, yokluğunun veya bir belgenin sahte olup olmadığının mahkemelerce belirlenmesi için açılan davaların genel adıdır. Bu dava yoluyla mahkemelerden bir hakkın veya hukuki ilişkinin varlığının veya yokluğunun yahut bir belgenin sahte olup olmadığının belirlenmesi talep edilir.

Bu doğrultuda en genel anlamda; Tespit davasının işlevi, bir hukuki ilişkinin sadece var olup olmadığının tespiti olup; bundan ileri yönde bir hüküm verilmez. Tespit davaları, davalıyı bir şey yapmaya zorlamaz; bir şeylerden kaçınmaya, vermeye, ödemeye mahkum etmez. Sadece üzerinde şüphe olan bir hak ya da hukuki bir ilişkinin var olup olmadığı tespit edilir. Örnek vermek gerekirse, kiracının taşınmazı tahliye etmesini istemek, borç verilen otuz bin liranın iadesini talep etmek tespit davasının değil; eda davasının konusudur. Buna karşılık yazılı şekilde yapılmamış olan kira sözleşmesinin varlığının belirlenmesi ise tespit davasının konusudur.

Tespit davası genel olarak Hukuk Muhakemeleri Kanunu 106. maddede düzenlenmiştir. HMK 106. maddede tespit davası açan davacının, istisnai durumlar haricinde bu davayı açmakta hukuken korunmaya değer güncel bir yararının bulunması gerektiği şartı vardır. Bu bakımdan tespit davaları gelecek zamanda meydana gelecek bir hukuki ilişkinin varlığı ya da yokluğu için açılamaz.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu 106 ‘ya göre:

(1) Tespit davası yoluyla, mahkemeden, bir hakkın veya hukuki ilişkinin varlığının ya da yokluğunun yahut bir belgenin sahte olup olmadığının belirlenmesi talep edilir.

(2) Tespit davası açanın, kanunlarda belirtilen istisnai durumlar dışında, bu davayı açmakta hukuken korunmaya değer güncel bir yararı bulunmalıdır.

(3) Maddi vakıalar, tek başlarına tespit davasının konusunu oluşturamaz.

Tespit Davasının Şartları Nelerdir?

1. Konu Bakımından: Tespit davasının konusunu ancak hak veya hukuki ilişkiler oluşturur. Her çeşit hukuki ilişki tespit davasının konusu olabilir. Örneğin; alacak-borç ilişkileri, ayni haklar, zilyetlik, aile hukuku ilişkileri, babalık ilişkisinin tespiti, miras hakkının tespiti, mirasta saklı pay varlığının tespiti, firma üzerindeki haklar, herhangi derneğe, kulübe, kooperatife üyelik hakkının varlığının tespit edilmesi gibi.

• Hukuki Yarar Bakımından: Tespit davasının ikinci şartı, hukuki yarardır. Yani, davacının tespit davasına konu edilen hukuki ilişkisinin hemen tespit edilmesinde hukuki yararının bulunması şarttır. Bu hukuki yararının bulunması da şu aşağıdaki üç şartın birlikte varlığına bağlıdır:

• Davacının bir hakkı veya hukuki durumu güncel bir tehlike ile tehdit edilmiş olmalı;
• Bu tehdit nedeniyle, davacının hukuki durumu tereddüt içinde olmalı ve bu husus davacıya zarar verebilecek nitelikte bulunmalı;
• Tespit hükmü, bu tehlikeyi ortadan kaldırmaya elverişli olmalıdır.

Böylece hukuki yarar, açılan her türlü dava bakımından dava şartı olarak düzenlenmiş olup mahkemeye yönelik her usuli işlem için de varlığı aranmıştır. Örneğin kanun yoluna başvuruda, delil tespitinde, yargılanmanın yenilenmesinde başvuran tarafın hukuki yararının bulunması gerekmektedir. Yukarıdaki şartlar dava şartı olup bu şartlar mevcut değilse tespit davası açılamaz.

Delil Tespiti de Tespit Davasının Bir Türüdür. Aşağıdaki Durumlar Delil Tespiti Talebine Örnek Dava Konularıdır :

1.Kararlaştırılan yükümlülüklerine yerine getirilip getirilmediği ( Eksik İşler )

2.Kararlaştırılan yükümlülüklerin sözleşme ve kanununa göre yerine getirilip getirilmediği ( Ayıplı İşler )

3.Taahhüt edilenin taahhüt edilen tarihte bitirilip bitirilemeyeceği,

4.Kentsel Dönüşüm kapsamında binanın yıkılıp yıkılmadığı,

5.Şirket mallarının kaçırılıp kaçırılmadığı.

Tespit Davasında Hangi Mahkeme Görevlidir?

Tespit davasında hangi mahkemenin görevli olacağı hususu tespit edilmesi istenen hukuki ilişki veya hakka göre değişiklik göstermektedir. Bu konuda görevli tek bir mahkeme yoktur. Örneğin; kira bedelinin tespiti davasında Sulh Hukuk Mahkemeleri görevliyken, işçinin hizmet tespiti davalarında İş Mahkemeleri görevlidir. Kambiyo senetlerine dayalı olan bir alacak ise görevli bulunan mahkeme, davalı bedelinin kapsamına göre görevli mahkeme asliye ceza mahkemesi ya da sulh hukuk mahkemesi olacaktır.

Tespit davası  müspet (olumlu) tespit davası, ikincisi ise menfi (olumsuz) tespit davası olmak üzere iki çeşittir. Müspet tespit davası, hak veya hukuki ilişkinin varlığının iddia edilmesi ancak karşı tarafın inkar etmesi halinde açılan dava türüdür. Menfi tespit davası ise hak veya hukuki ilişkinin olmadığı, ancak karşı tarafın olduğunu iddia etmesi üzerine açılan davadır. Gerek davanın açılacağı yetkili ve görevli mahkemenin belirlenmesi gerekse dava dilekçesinin hukuki norm ve kurallara yazılması her davada olduğu gibi tespit davalarında da şarttır. Bu sebeple uzman bir avukat aracılığı ile yürütülmesi gerekmektedir. Detaylı bilgi ve hukuki yardım almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Aşağıdaki çalışmalarımız da ilginizi çekebilir;

Adres: Karşıyaka Tower No:12 Kat:9 Daire:59 Karşıyaka/İzmir

E-posta: [email protected]

Telefon: +90 534 415 52 56